Reconstructie van een herinnering

door Piet de Jonge

‘Even kijken waar die schoenen nou hangen…’ Hans Wilschut zit achter het grote scherm van zijn apple computer. Hij laat een foto zien van een flatgebouw in Johannesburg. Het is een opname die hij maakte na het vallen van de avond. In bijna alle appartementen brandt licht. Door de vlakverdeling van de ramen en de verschillende kleuren licht lijkt de gevel lijkt op een glas-in-lood-raam in een kerk. Maar als je verder kijkt dan zie je dat het witte beton vol roestvlekken zit. Sommige kozijnen zijn kapot, vensterglas is provisorisch dichtgemaakt en veel gordijnen hangen scheef of bedekken het raam maar voor een deel. Het is duidelijk dat de flat niet in een chic deel van Johannesburg ligt hoewel de architectuur lijkt op de modernistische bouwwerken uit de tijd van Le Corbusier. Het maakt de foto spannender omdat er meer aan de hand is dan alleen maar een registratie van een type gebouw dat men over het allgemeen als mooi ervaart. Op deze foto is te zien hoe intensief het gebouw wordt bewoond zonder dat er mensen zichtbaar zijn. Nadat hij op zijn beeldscherm heeft ingezoomd op steeds weer een ander deel van de foto vindt Wilschut de schoenen terug. Hij moet lachen want die schoenen geven hem nog meer aanleiding om te fantaseren over de bewoners. Zij maken dat ene raam nog net iets persoonlijker dan al die andere. Ik vind het bijzonder om te ontdekken dat al die grote foto’s van grote gebouwen in grote steden voor hem steeds verhalen vertellen over mensen. En dat terwijl die mensen zelf niet of nauwelijks in beeld zijn. Het zijn de sporen die het verhaal vertellen als het ‘circumstantial evidence’ in een politieserie. Met wat speurwerk raak je als kijker steeds verder betrokken en is het mogelijk om te vermoeden wat er achter de facades gebeurd.

Wilschut stelt dat fotografie per definitie niet eerlijk is. Altijd kiest de fotograaf een standpunt en een belichting. Het is een onvermijdelijke vertekening van de werkelijkheid. Als je door de lens van camera kijkt is dat anders dan kijken naar de wereld om je heen zonder lens. Wilschut beschouwt het zijn taak om in beelden te vangen wat hij op een bepaald moment aantreft en hem op dat moment boeit. Dat ene beeld en dat ene moment vastleggen kan soms uren duren. Soms is hij er zelfs dagen mee bezig. Hij laat me een foto zien van een gedeeltelijk ingestort flatgebouw in Lagos. Het kost hem een week voordat hij het ideale standpunt vindt om het gebouw te fotograferen zoals hij wil. Door weersomstandigheden slaagt hij er niet in om de opname te maken die hij voor ogen heeft. Drie maanden later is hij opnieuw in Lagos en na een weeklang bizarre onderhandelingen te voeren lukt het hem om het om een goede foto te maken.

Bij andere locaties kan de lichtval zo bepalend zijn voor het effect dat hij verschillende momenten van de dag uitprobeert om pas in zijn atelier te kiezen welke foto precies dat weergeeft wat hij voelde toen hij op die plek was. Iedere foto is gepland en strak georganiseerd. En uit zijn verhalen blijkt dat dit nog veel meer is dan op het eerste gezicht uit die strakke foto’s valt op te maken.

Hij bezoekt graag grote steden om foto’s te maken. Steden met miljoenen bewoners, Grote urbane conglomeraten die laten zien dat de mens van nu in een andere wereld leeft dan 100 of meer jaar geleden. Juist door in dit soort steden op verschillende plekken in de wereld te fotograferen kan hij laten zien dat overal iedereen elkaar herhaalt: globalisering. Wilschut laat de inwisselbaarheid van plekken zien. Zo is het op de foto’s uit China geen Chinees teken te vinden. Het is ook lastig raden waar de andere flatgebouwen op zijn foto’s staan tot je de plaats op het titelkaartje leest. Voor Wilschut is de grootsteedse architectuur symbool voor de verandering die de mens teweeg brengt. Vaak zijn de opnames gemaakt rond de schemering of aan het begin van de avond. De lampen zijn aan en de lucht kleurt donker. Het boek dat verschijnt bij de tentoonstellingen in Museum Boijmans Van Beuningen en MKgalerie heet Lyrical Reflections. De lyriek zit hem niet alleen in de magie van dat blauwe uur. Wilschut laat in zijn foto’s zien dat hij bewogen wordt door het leven van de mens om hem heen. Of dat nu in de Rotterdamse haven is, in een van de nieuwe miljoenensteden in China of in Johannesburg waar een paar schoenen buiten het raam hangt.


  • share on